sábado

Liquiçá/Likisá dia 24 fulan-Jullu 2005




Iha tempu ne’ebá ami seidauk hatene katak ami sei namora no ikusliu kaben.











Iha ami-nia sala-vizita







Kuartu tempu klosan nian








Bainhira ami foin to’o mai Íllavu ami hela loron balu iha kuartu ne’ebé uluk ha’u-nia la’en nian, iha ninia inan-aman nia uma, ne’ebé nia toba bá uluk kuandu nia sei foin-sa’e. Kómiku, loos ka lae? Livru namkari iha fatin hotu-hotu no fotografia barak (balu kona-ba Timór, balu ho feto...) taka hela iha movel sira... Agora ami hela iha uma ida iha ha’u-nia banin sira-nia uma sorin.

segunda-feira

Brinkedu


Ha'u-nia sobriña na'in-rua, Gabriela ho Inês, pasa loron iha ha'u-nia banin nia uma enkuantu sira-nia inan bá serbisu. Inês foin fulan haat no Gabriela tinan tolu ona. Gabriela rai ninia boneka balu no parte husi ninia brinkedu seluseluk iha ha'u-nia banin nia uma. Ninia boneka para barak! Ita iha Timór toman halimar ho naran buat ruma hanesan ai ka kaleen mamuk ruma, no labarik sira iha boneka ladún barak. Maibé iha-ne'e, maski sira la riku, labarik ida-idak iha boneka barabarak. Gabriela to'o iha ninia televizaun ki'ik rasik ida iha ninia kuartu iha ha'u-nia kuñada nia uma.

Íllavu, 3 Juñu 2007

Malirin


Bainhira ami liu husi Bali ha'u sosa vestidu-mamán no faru balu. Ha'u-nia la'en fó sujestaun ha'u hola faru ho liman naruk, maibé ha'u dehan “Lae! Ha'u la gosta faru hanesan ne'e.” Afinál ha'u to'o iha-ne'e no ha'u-nia roupa hotu mihis no halo ha'u malirin to'o la bele tahan. Iha primeiru dia ha'u-nia kuñada fó-empresta ninia roupa mahar isin-rua nian balu mai ha'u. Roupa balu kómiku liu, iha meias naruk ne'ebé hatais mós to'o kanotak ho fatin luan atu tau kabun isin-rua iha hena laran. Iha mós sinta ho hena luan iha oin atu kabun la tabele ba oin. Sira dehan katak hanesan ne'e prevene riska barak mosu iha feto nia kabun-kulit liutiha partu.

Íllavu, 2 Juñu 2007

Família


JP nia família simu ha'u di'ak no sira buka atu halo ha'u sente iha ha'u-nia uma, maibé ha'u moedór uitoan no ha'u seidauk ko'alia barak. Sira mós ko'alia portugés lailais paramate, sira-nia sotake hanesan ne'e duni. Dala balu ha'u komprende sira, dala balu ha'u la komprende no ha'u halo oin-midar de'it.
Ami-nia sobriña ida, naran Gabriela, agora tinan tolu hela. Nia temi liafuan balu sala. Porezemplu nia dehan “tebelisão” (sira iha ne'e la temi son “v”, sira dehan “b” de'it: “binho”, “chabe”, “bitória”, “biba!”), no ha'u-nia banin-feto korrije nia atu dehan “telebisão”, maibé labarik kontinua temi sala nafatin. Entaun nia temi lailais liafuan balu ne'ebé ha'u-nia banin-feto hanorin tiha ona ba nia no nia aprende tiha ona: “lixíbia”, “estômago”... Hanesan ne'e labarik hatudu katak iha liafuan susar balu ne'ebé nia hatene ona!... Depois iha feto ida iha televizaun ne'ebé temi liafuan “aliviada” ho sotake Lizboa nian, no labarik dehan ba nia abó-feto (ho portugés): «Abó, la'ós “aliviada”, maibé “albiada”!». JP esplika ba nia katak ema-Lizboa sira-nia sotake maka la hanesan ema-Íllavu nian. Ne'e hanesan ami iha Likisá no sira iha Maubara, ami temi “hahi” maibé sira temi “vavi”.

Íllavu, 31 Maiu 2007

Viajen naruk























Viajen ne'e naruk paramate. Sa'e aviaun husi Dili to'o Bali, pasa kalan ida iha Bali, arranka husi Bali to'o Hong Kong, hein iha aeroportu iha-ne'ebá, semo husi Hong Kong to'o Londres, hein tan iha aeroportu ne'e, sa'e aviaun husi Londres to'o Lizboa. Entre Hong Kong ho Londres ami iha aviaun laran durante oras sanulu-resin-tolu. Ida-ne'e halo ita kole lahalimar. Ha'u komesa laran-sa'e no ha'u hamriik atu ba hariis-fatin no ha'u muta iha-ne'ebá. Bainhira to'o tiha iha Lizboa ha'u-nia kuñadu Jorge ba tula ami ho karreta atu lori ami ba estasaun komboiu. Iha karreta laran ha'u sente laran-sa'e dala ida tan no ha'u-nia la'en dehan atu uza ninia xapeu. Koitadu xapeu ne'e. JP lori xapeu iha liman husi aeroportu ba aeroportu, hakat metade husi mundu, maibé ikusliu sai hanesan fatin atu muta bá iha ninia laran. Depois, to'o tiha iha estasaun, ami so'e xapeu ba lixu.
Iha estasaun malirin tebetebes no ami tenke hein oras rua to'o tempu ba ami-nia komboiu.
Iha komboiu laran di'ak, manas no konfortavel. Komboiu tipu ne'e naran Alfa, no ida-ne'e karu liu (ami na'in-rua nia billete hamutuk euru 48 – liu dolar-Amérika 50), maibé JP dehan katak iha mós komboiu seluk ne'ebé aat tebetebes, nakonu ho militár lanu ne'ebé sena malu toba iha rai.
Iha ferik na'in-rua (inan ho oan) ne'ebé tuur iha ami-nia sorin no ida kous hela ninia asu ki'ikoan ida falun ho hena durante viajen tomak. JP dehan katak malae balu estima sira-nia asu hanesan oan rasik.
Bainhira ami to'o iha estasaun Aveiru viajen seidauk hotu. Ami sei sa'e tan taksi ida atu ba Íllavu, JP nia rain. Kuandu ami to'o tiha ona ha'u kolen hanesan fali se ema na'in-sanulu baku lisuk ha'u durante oras tolu.



Íllavu, 30 Maiu 2007












Hariis pixina

Ohin dadeer ami hadeer tiha ami bá hariis pixina. Ha'u foin hatais bikini ba dala uluk iha ha'u-nia moris, maibé afinál la iha buat ida, fasil de'it. Iha-ne'e normál, feto hotu-hotu hatais bikini. Se ema ruma mosu iha pixina hatais faru no kalsaun naruk hanesan feto sira iha Timór ema sei hanoin katak nia kaladi atrazadu. Sira-nia pixina para furak! Ha'u-nia la'en kontente nani bá-mai. Nia mós koko hanorin ha'u namlele iha bee, maibé ha'u sei ta'uk no ha'u sei presiza treina tan. Uluk bainhira ami foin kaben no aluga uma iha Betó (Dili), ami komesa bá hariis tasi besik uma loroloron, maibé depois iha problema baku malu no tuda malu iha Dili no ha'u ta'uk atu bá tan. Nune'e ha'u seidauk biban atu aprende nani.



Bali, 29 Maiu 2007